اگر این 7 راز طلایی را ندانید، نابغه پرور نمی‌شوید!

مقدمه

• حتماً این سؤال بارها برایتان پیش آمده که آیا می‌توانیم هوش فرزندمان را تقویت کنیم؟ آیا با روش های خاصی می‌توانیم او را باهوش‌تر کنیم؟
• خبر خوب این است که بله! تقویت هوش کودکان کاملاً ممکن است، و برخلاف تصور رایج، هوش یک ویژگی ثابت و غیرقابل تغییر نیست. اگر تا پایان این مقاله همراه من باشید، چندین راهکار طلایی برای تقویت هوش فرزندتان به شما معرفی میکنم. اما قبل از اینکه وارد این راهکارها شویم، بهتر است نگاهی به پایه‌های علمی هوش و نقش ژنتیک و محیط در رشد آن داشته باشیم.

آیا هوش ارثی است یا اکتسابی؟

• طبق آخرین تحقیقات علمی، بهره‌هوشی (IQ) به میزان زیادی از طریق ژنتیک منتقل می‌شود، اما محیط نیز تأثیر قابل توجهی دارد. جالب است بدانید که کروموزوم X نقش مهمی در انتقال هوش دارد.این کروموزوم از طریق پدر و مادر به جنین منتقل می‌شود، اما عملکرد هر یک متفاوت است:

• هوش هیجانی (EQ) بیشتر از طریق کروموزوم X پدر به فرزند منتقل میشود.
• هوش منطقی و تحلیلی (IQ) عمدتاً از کروموزوم X مادر به كودک انتقال پیدا می‌کند.

• بنابراین، یکی از عواملی که می‌تواند در پرورش فرزندی باهوش مؤثر باشد انتخاب همسری باهوش است! طبق پژوهش‌ها، بین 40 تا 60 درصد از هوش کودکان از طریق مادر به ارث می‌رسد. اما خبر خوب این است که 40 تا 50 درصد دیگر به محیط، تربیت و آموزش بستگی دارد. یعنی ما به عنوان والدین، تأثیر بزرگی بر میزان هوش فرزندمان داریم.

کودک شما یک نقاش است، 8 رنگ برای کشیدن تصویر خود دارد!

• ۱. هوش طبیعت‌گرا (درک و ارتباط با طبیعت و محیط‌زیست)

  پس وقتی کودکی مهارت خوبی در برقراری ارتباط دارد، باید بگوییم هوش بین‌فردی بالایی دارد. نه اینکه فقط بگوییم باهوش است. شناخت این انواع هوش به ما کمک می‌کند تا هوش واقعی فرزندمان را شناسایی کنیم و آن را تقویت کنیم.

7 راهکار طلایی برای تقویت هوش کودکان: از علم تا عمل

• حالا که با مبانی علمی هوش و نقش ژنتیک و محیط آشنا شدید، وقت آن است که به 7 راهکار طلایی برای تقویت هوش کودکان بپردازیم. این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا به صورت جامع، چندین جنبه‌ی مختلف هوش فرزندتان را پرورش دهید و او را باهوش‌تر از همیشه کنید!

1.جادوی کتاب، کلام و موسیقی: سه کلید برای باز کردن دروازه‌های هوش کودک

• اگر تصمیم دارید فرزندتان در آینده‌ای نه چندان دور، همواره باهوش و کنجکاو باشد، بهتر است این مسیر را از همان روزهای ابتدایی بارداری شروع کنید. بله، درست شنیدید! ذهن کودک شما حتی قبل از تولد هم در حال رشد و شکل گرفتن است، پس چرا از همین حالا برای تقویت آن قدم برنداریم؟
• یکی از کارهایی که می‌توانید انجام دهید این است که با جنین خود صحبت کنید. شاید به نظر برسد که او قادر به درک حرف‌های شما نیست، اما نورون های مغز او در حال رشد هستند و صدای شما تأثیرات مثبتی بر روی این روند دارد. این صحبت‌ها حتی به ایجاد ارتباط عاطفی عمیق‌تر بین شما و فرزندتان کمک می‌کند.
• همچنین، خواندن کتاب برای جنین یکی از روش‌های عالی برای تحریک ذهن اوست. حتی اگر نتواند کلمات را درک کند، این فعالیت باعث می‌شود تا مغزش با ریتم زبان و مفاهیم مختلف آشنا شود. برای کودکتان کتاب‌های داستانی بخوانید و همان کتاب‌ها را پس از تولد هم ادامه دهید. این کار کمک می‌کند که کودک شما با دنیای واژه‌ها و تصاویر ذهنی آشنا شود و در کنار اینها، موسیقی هم نقش بسیار مهمی دارد. می‌توانید برای جنین خود موسیقی‌های آرامش‌بخش پخش کنید. این موسیقی‌ها نه تنها حس آرامش را به کودک می‌دهند، بلکه به تقویت تمرکز و حافظه او نیز کمک می‌کنند. تحقیقات نشان داده است که قرار گرفتن در معرض موسیقی در دوران جنینی تأثیر زیادی بر رشد مغز دارد و این تأثیرات در آینده ادامه پیدا می‌کند.
• پس از تولد هم این روند را ادامه دهید. همان موسیقی‌ها را پخش کنید، همان کتاب‌ها را بخوانید و در کنار همه این‌ها، تعامل با کودک و صحبت کردن با او را فراموش نکنید. هر کدام از این فعالیت‌ها به رشد مغزی و تقویت هوش فرزندتان کمک می‌کند. مغز کودک به تحریکات محیطی پاسخ می‌دهد و هرچه بیشتر در معرض این تحریکات قرار بگیرد، نورون‌های بیشتری به هم متصل می‌شوند و در نتیجه هوش کودک افزایش می‌یابد.

2.ماساژ کودک: دستان محبت‌آمیزی که مغز را بیدار می‌کنند!

• آغوش گرم پدر یا مادر برای کودک نه تنها احساس امنیت و محبت ایجاد می‌کند، بلکه ماساژ نیز می‌تواند یکی از مؤثرترین روش‌ها برای برقراری ارتباط جسمانی میان والدین و فرزند باشد. این ارتباط فیزیکی نه تنها کودک را آرام می‌کند، بلکه تأثیرات عمیقی بر رشد مغزی، هوشی و جسمی او خواهد گذاشت. تحقیقات علمی ثابت کرده‌اند که ماساژ کودک، به ویژه در ماه‌های اولیه زندگی، می‌تواند رشد هوش و توسعه احساسات کودک را بهبود بخشد.
• • اثر ماساژ بر هورمون‌ها:
• ماساژ کودک باعث ترشح هورمون‌های مفیدی مانند اندورفین و اکسی توسین در بدن شیرخوار می‌شود. اندورفین که به‌عنوان "هورمون شادی" شناخته می‌شود، احساس خوشی و آرامش را در بدن کودک ایجاد می‌کند و باعث کاهش استرس و اضطراب می‌شود. اکسی توسین، که به‌عنوان "هورمون محبت" شناخته می‌شود، رابطه عاطفی کودک با والدین را تقویت می‌کند و باعث ایجاد حس امنیت و اعتماد در کودک می‌شود. این هورمون‌ها نه تنها به تقویت آرامش کودک کمک می‌کنند بلکه به‌طور غیرمستقیم بر روی رشد مغزی و توانایی‌های شناختی او تأثیر می‌گذارند.
• • افزایش آگاهی از بدن و دنیای اطراف:
• ماساژ کودک باعث افزایش آگاهی او از بدن و محیط پیرامونش می‌شود. لمس و تحریک حواس بدن، مانند پوست و ماهیچه‌ها، نه تنها موجب تسریع رشد جسمانی کودک می‌شود بلکه باعث ایجاد شناخت بهتری از احساسات و نیازهای بدن می‌شود. کودک کم‌کم قادر به تمایز دادن انواع لمس‌ها و احساسات مختلف می‌شود و این تجربه‌ها به او کمک می‌کنند تا خود را بهتر درک کند.
• • تحریک حس لامسه و رشد مغزی:
• تحریک حس لامسه کودک از طریق ماساژ می‌تواند تأثیرات مثبتی بر روی رشد نورون‌ها و ارتباطات عصبی در مغز او داشته باشد. این تحریکات فیزیکی به نورون‌ها سیگنال‌هایی ارسال می‌کنند که باعث تقویت حافظه و توانایی‌های شناختی کودک می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که کودکانی که ماساژ می‌شوند، نسبت به کودکانی که این تجربه را ندارند، هوشیاری بیشتری در تعاملات اجتماعی و محیطی دارند.
• • ایجاد حس کنجکاوی و کاوش در دنیای پیرامون: با گذشت زمان و ادامه ماساژ، کودک علاقه بیشتری به کشف دنیای اطراف خود پیدا می‌کند. این لمس‌ها باعث می‌شود که کودک حس کنجکاوی بیشتری پیدا کند و به‌طور طبیعی، در تلاش برای لمس اشیاء مختلف و تجربه‌کردن دنیا باشد. این نوع کاوش و تجربه، رشد شناختی و ذهنی کودک را تقویت کرده و به او کمک می‌کند تا مهارت‌های مختلفی را یاد بگیرد.
• نکته مهم:
• لازم به ذکر است که ماساژ کودک نه تنها در تقویت رشد مغزی و جسمی او مؤثر است، بلکه این فرآیند باعث بهبود رابطه عاطفی میان والدین و کودک می‌شود. لمس‌های محبت‌آمیز مادر یا پدر در طی ماساژ، به کودک این احساس را منتقل می‌کند که همیشه در کنار او هستند و از او حمایت می‌کنند، که این امر به تقویت احساس امنیت و اعتماد به نفس کودک کمک می‌کند.

3.صحبت کردن، بوسیدن، لمس کردن: سه ابزار قدرتمند برای ساختن ذهنی هوشمند

• یکی از نیازهای اساسی هر کودک در دوران نوزادی و شیرخواری، ارتباط جسمی و عاطفی با والدین است. بوسیدن، لمس کردن، بغل کردن، نگاه فیس تو فیس و حتی لبخند زدن به فرزندتان نه تنها باعث ایجاد احساس امنیت و محبت می‌شود، بلکه می‌تواند تأثیرات شگفت‌انگیزی بر رشد مغزی و افزایش بهره هوشی او داشته باشد.
• تحقیقات علمی و دانشگاهی در دانشگاه‌های معتبر مانند دانشگاه UCLA، آکسفورد و دانشگاه لندن نشان داده‌اند که کودکانی که از تماس‌های فیزیکی مانند بوسیدن، بغل کردن و نوازش‌های عاطفی بیشتری از والدین خود بهره‌مند می‌شوند، نسبت به کودکانی که این‌گونه تماس‌ها را تجربه نمی‌کنند، در رشد هوش و توانایی‌های شناختی موفق‌تر عمل می‌کنند. این تحقیقات به‌ویژه تأثیر حضور پدران را در دوران نوزادی و شیرخواری بر رشد مغزی و عاطفی کودک تأکید می‌کنند.
• نقش ویژه پدر در افزایش هوش کودک: هرچند حضور مادر در زندگی کودک اهمیت بسیاری دارد، تحقیقات نشان داده‌اند که حضور فعال پدر در این دوران، به‌ویژه در سال‌های اول زندگی، تأثیر قابل‌توجهی بر افزایش بهره هوشی کودک دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که وقتی پدر زمان بیشتری را به‌طور مؤثر و مفید با کودک خود می‌گذراند، از طریق بغل کردن، بوسیدن، شوخی کردن و صحبت کردن، سطح هوش کودک به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای بالاتر می‌رود.

چرا تماس‌های فیزیکی این‌قدر اهمیت دارند؟

• تماس‌های فیزیکی مانند بوسیدن و بغل کردن باعث ترشح هورمون‌های مفیدی مانند اکسی توسین (هورمون محبت) و اندورفین (هورمون شادی) در بدن کودک می‌شود. این هورمون‌ها نه تنها احساس امنیت و آرامش را در کودک تقویت می‌کنند بلکه به رشد شناختی و ذهنی او نیز کمک شایانی می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که کودکان در چنین شرایطی درک بهتری از دنیای اطراف خود پیدا می‌کنند و به دلیل تحریکات فیزیکی که از طریق لمس و نوازش دریافت می‌کنند، توانایی‌های شناختی و اجتماعی بیشتری به‌دست می‌آورند.

4.توجه مثبت: سوختی قدرتمند برای رشد هوش کودک

• یکی از بهترین و مؤثرترین روش‌ها برای ارتقاء هوش کودکان، توجه مثبت و حمایت عاطفی است. این یعنی وقتی کودک شما اولین بار در حال یادگیری یا انجام کاری جدید است، باید با تمام وجود از او حمایت کنید. این حمایت نه فقط با کلمات، بلکه با زبان بدن و هیجان در چشمان شما باید به او منتقل شود. هنگامی که کودک شما موفق به انجام یک کار می‌شود، حتی اگر ساده باشد، حتماً او را تشویق کنید و با گفتن "آفرین!" یا جملات مشابه نشان دهید که از تلاشش قدردانی می‌کنید.
• این توجه مثبت نه تنها به تقویت روابط عاطفی شما با فرزندتان کمک می‌کند، بلکه تأثیرات عمیقی بر رشد مغز او دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که زمانی که کودک تشویق می‌شود، ارتباطات نورونی در مغز او تقویت می‌شود و این امر موجب تقویت حافظه، یادگیری و در نهایت افزایش هوش او می‌گردد. در حقیقت، تشویق و تایید کودک در دوران رشد، به عنوان یک محرک مهم برای شکل‌گیری شبکه‌های مغزی و رشد شناختی عمل می‌کند.
• بنابراین، هر بار که کودک شما تلاش می‌کند و دستاورد کوچکی داشته باشد، با نشان دادن هیجان و تشویق‌های مثبت، به او کمک کنید تا مسیر یادگیری‌اش را با اعتماد به نفس بیشتر و انگیزه‌ای بالا ادامه دهد.

5.تحرک: سکوی پرتاب هوش کودک!

• اگر فکر می‌کنید برای افزایش هوش کودک باید او را ساعت‌ها بنشانید و به تمرین‌های ذهنی و کتاب‌خوانی وادار کنید، سخت در اشتباهید! در روانشناسی یک اصل طلایی داریم: "حرکت، مقدمه‌ی رشد است!" یعنی کودک باید بپرد، بدود، غلت بزند و از مبل بالا برود تا مغزش به درستی رشد کند. بله، همان کارهایی که معمولاً باعث می‌شود والدین دچار حمله‌ی قلبی شوند!
• برخلاف تصور بسیاری از والدین که دوست دارند فرزندشان آرام و مرتب روی صندلی بنشیند و مداد در دست بگیرد، علم روانشناسی می‌گوید: بچه‌ای که زیاد بدود، باهوش‌تر می‌شود! دلیلش هم مشخص است؛ زمانی که کودک فعالیت بدنی دارد، ارتباط بین نورون‌های مغزی‌اش قوی‌تر می‌شود، میزان اکسیژن‌رسانی به مغز افزایش می‌یابد و سیستم عصبی او سریع‌تر و کارآمدتر عمل می‌کند.
• پس اگر می‌خواهید کودکی باهوش‌تر داشته باشید، به‌جای غر زدن سر شیطنت‌هایش، فضا را برای تحرک او فراهم کنید. یک گوشه‌ی خانه را پر از تشک و بالشت کنید تا بتواند راحت بپرد، یک میز کوتاه را برای بالا و پایین رفتن در اختیارش بگذارید، و مهم‌تر از همه، او را بیشتر به پارک و زمین بازی ببرید. اگر خانه‌ی آرامی می‌خواهید، لطفاً از همین حالا آینده‌ی نبوغ فرزندتان را با "بچه، بشین سر جات!" خراب نکنید!
• پس اجازه دهید کودکتان زمین را به لرزه درآورد، به‌جای اینکه مغزش راکد بماند!

6.خواب: راز شبانه رشد هوش کودک

• خواب یکی از ارکان حیاتی برای رشد ذهنی و جسمی کودکان است، اما بسیاری از والدین از اهمیت زمان دقیق خواب آگاهی ندارند. طبق تحقیقات علمی معتبر، خواب منظم و به موقع می‌تواند به‌طور مستقیم بر سلامت روان و فیزیکی کودک تاثیر بگذارد. به‌ویژه در ساعات اولیه شب، زمانی که هورمون‌های حیاتی مانند سراتونین، ملاتونین و دوپامین در بدن کودک ترشح می‌شوند، بیشترین تأثیر را بر رشد مغز و هوش دارند
• هورمون ملاتونین به‌طور ویژه در تنظیم خواب و بیداری و مقابله با استرس نقش دارد. این هورمون در ساعت‌های ابتدایی شب (تقریباً از ۹:۳۰ شب) بیشترین میزان ترشح را دارد و تا ساعت ۳ بامداد ادامه دارد. این روند ترشح هورمونی به کودک کمک می‌کند تا مغزش به حالت آرامش برسد و ضمن تقویت سیستم ایمنی، به بهترین نحو رشد کند
• پژوهش‌ها نشان می‌دهند که عدم خواب کافی و به موقع، می‌تواند بر عملکرد شناختی و حافظه کودکان تاثیر منفی بگذارد. تحقیقی که توسط دانشگاه هاروارد انجام شد، نشان داد که کودکانی که خواب منظم دارند، در مقایسه با کودکانی که خواب دیرهنگام دارند، در زمینه‌های مختلف شناختی، از جمله حافظه، تمرکز و حتی حل مسائل ریاضی، عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند
• همچنین، از نظر روانشناسی، خواب کافی می‌تواند بر خلق‌وخو و استرس کودکان تأثیر مثبت بگذارد. خواب عمیق و به موقع به تنظیم حالت روحی کودک کمک کرده و باعث می‌شود که کودک در روزهای بعدی احساس شادابی، نشاط و تمرکز بیشتری داشته باشد. عدم خواب مناسب می‌تواند منجر به تحریک‌پذیری، اضطراب و افت عملکرد تحصیلی در کودکان شود
• یکی دیگر از تاثیرات مهم خواب بر کودکان، بهبود کیفیت تغذیه آنها است. وقتی کودک به اندازه کافی می‌خوابد، انرژی بیشتری برای انجام فعالیت‌های روزانه دارد و قادر است تا از غذاهایی که مصرف می‌کند، حداکثر بهره راببرد. این به رشد جسمانی و ذهنی کمک می‌کند
• برای داشتن یک خواب مؤثر برای کودک، توصیه می‌شود که برنامه‌ریزی دقیقی برای خواب او داشته باشید. مطمئن شوید که اتاق خواب کودک آرام، تاریک و دور از مزاحمت‌های بیرونی است. علاوه بر این، باید از مصرف مواد تحریک‌کننده مانند کافئین و شکر در ساعات پایانی روز خودداری کنید.

7.تغذیه مناسب: سوخت مغز کودک

• یکی دیگر از عوامل کلیدی و بسیار تاثیرگذار در ارتقاء هوش و عملکرد مغزی کودکان، تغذیه مناسب است. همانطور که در رشد فیزیکی کودک تغذیه نقش مهمی دارد، برای رشد مغز و تقویت هوش کودک نیز مواد غذایی خاصی وجود دارند که می‌توانند به بهبود عملکرد شناختی او کمک کنند. بسیاری از پژوهش‌ها و تحقیقات علمی نشان داده‌اند که غذاهایی که سرشار از مواد مغذی خاصی مانند پروتئین‌ها، اسیدهای چرب ضروری و ویتامین‌ها هستند، تاثیر مستقیمی بر تقویت حافظه، توجه و تمرکز کودکان دارند
• طبق نظر مشاوران تغذیه، برخی از بهترین مواد غذایی برای تقویت هوش مغز کودکان شامل آجیل‌ها، حبوبات، تخم‌مرغ و ماهی هستند. هر کدام از این غذاها خواص خاص خود را دارند که می‌تواند به صورت مستقیم بر عملکرد مغزی کودک تاثیر بگذارد
• • ماهی‌های چرب (مثل سالمون و ماهی تن):
• این ماهی‌ها به دلیل داشتن اسیدهای چرب امگا 3 یکی از بهترین منابع غذایی برای تقویت مغز هستند. امگا 3 برای عملکرد صحیح سلول‌های مغزی و انتقال پیام‌های عصبی بسیار مهم است. این چربی‌های سالم به رشد و توسعه مغز کودک کمک کرده و بر تقویت حافظه و توانایی‌های شناختی تاثیر مثبت می‌گذارند
• • آجیل‌ها:
• بادام، فندق، گردو و پسته از جمله آجیل‌هایی هستند که سرشار از چربی‌های سالم، پروتئین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. گردو به طور ویژه برای تقویت حافظه شناخته شده است، زیرا دارای میزان زیادی اسیدهای چرب امگا 3 است. این مواد مغذی به رشد و کارکرد بهینه مغز کمک می‌کنند و باعث افزایش تمرکز و حافظه در کودکان می‌شوند.
• • حبوبات:
• حبوبات مانند لوبیا، عدس و نخود به دلیل داشتن پروتئین، آهن و ویتامین‌های گروه B به تقویت انرژی مغز کمک کرده و نقش مهمی در عملکرد شناختی دارند. این مواد غذایی به تقویت سیستم عصبی کودک کمک کرده و می‌توانند تاثیر مثبتی در یادگیری و حافظه بلندمدت داشته باشند.
• • تخم‌مرغ:
• تخم‌مرغ منبع غنی از پروتئین، ویتامین D، کولین و آهن است. ویتامین D و کولین موجود در تخم‌مرغ به تقویت حافظه، یادگیری و حتی توجه کودک کمک می‌کند. همچنین، تخم‌مرغ برای رشد سلول‌های مغزی بسیار مفید است و می‌تواند به حفظ سلامت مغز کودک در طول زمان کمک کند
• حواسمان باشد که یک رژیم غذایی متعادل و شامل این مواد مغذی می‌تواند تاثیرات شگرفی در رشد مغزی کودک داشته باشد. اما مهم است که مصرف این غذاها به‌طور منظم و در مقادیر مناسب انجام شود
• برای مثال، می‌توانیم در وعده‌های غذایی کودک ماهی را به‌طور هفتگی وارد کنیم، آجیل‌ها را به عنوان میان‌وعده در برنامه روزانه او بگنجانیم، و حبوبات را در غذاهای مختلف مثل خورشت‌ها یا سالادها استفاده کنیم. تخم‌مرغ نیز می‌تواند در وعده‌های صبحانه به راحتی وارد رژیم غذایی کودک شود
• پس این نکته را در نظر داشته باشیم که تنها مصرف این مواد غذایی کافی نیست. سبک زندگی سالم، خواب کافی و تحرک بدنی منظم نیز تاثیرات مهمی در تقویت هوش کودک دارند. بنابراین، والدین باید یک رویکرد جامع برای رشد و پرورش هوش فرزندشان داشته باشند که شامل تغذیه، خواب، تحرک و توجه مثبت به کودک باشد.

نتیجه‌گیری:

• و در پایان، به طور کلی می‌توان گفت که پرورش هوش کودک به هیچ وجه محدود به توانایی‌های ژنتیکی او نیست و با استفاده از روش‌های مناسب می‌توانیم این توانمندی‌ها را به بهترین شکل شکوفا کنیم. از همان دوران بارداری، شروع به ایجاد ارتباط با کودک و فراهم کردن محیطی غنی از تحریکات صوتی و دیداری می‌تواند تأثیر بسزایی در رشد مغزی او داشته باشد. بعد از تولد، ادامه این روند با صحبت کردن، خواندن کتاب، پخش موسیقی و لمس کردن کودک، به تحریک نورون‌ها و افزایش اتصال‌های عصبی کمک می‌کند.
• علاوه بر این، تغذیه مناسب با استفاده از مواد مغذی مانند آجیل، ماهی، تخم‌مرغ و حبوبات، نقش بسیار مهمی در رشد مغز و تقویت توانایی‌های شناختی کودک ایفا می‌کند. علاوه بر تغذیه، تحرک جسمی و فعالیت‌های فیزیکی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند؛ چون حرکت بدنی و بازی‌های فعال به رشد مغزی و تقویت هوش فضایی و جسمانی کودک کمک می‌کند.
• نکته‌ی دیگر، اهمیت خواب مناسب در فرآیند رشد کودک است. زمانی که کودک به موقع و به اندازه کافی می‌خوابد، هورمون‌های حیاتی برای رشد مغزی و جسمی او ترشح می‌شوند و این موضوع بر بهره هوشی و سلامت عمومی او تأثیر زیادی دارد.
• در نهایت، به یاد داشته باشیم که هر یک از این عوامل، چه از نظر عاطفی و چه از نظر فیزیکی و شناختی، به هم متصل‌اند و به صورت هم‌زمان در رشد هوش و توانمندی‌های کودک نقش ایفا می‌کنند. اگر بتوانیم از این روش‌ها به درستی و با دقت استفاده کنیم، قطعا به فرزندانی باهوش، شاد و موفق در آینده کمک خواهیم کرد.